Σκοπός

Το Μέτρο 11 «Βιολογικές καλλιέργειες» έχει στόχο να υποστηρίξει τους παραγωγούς στην εφαρμογή βιολογικών πρακτικών και μεθόδων παραγωγής στη γεωργία. Η τρέχουσα πρόσκληση αφορά δύο κτηνοτρόφους, μελισσοκόμους και αγρότες. Μάλιστα σε σχέση με παλαιότερες προσκλήσεις για πρώτη φορά είναι επιλέξιμες οι καλλιέργειες των αρωματικών φυτών και τα κηπευτικά, υπαίθρια και θερμοκηπιακά.

Το πρόγραμμα έχει δύο υποδράσεις. Η μία αφορά εκτάσεις/εκτροφές που μεταβαίνουν στη βιολογική γεωργία από 1/1/2021 (Δράση 11.1) και έπειτα και η δεύτερη αφορά εκτάσρις/εκτροφές που ασκούνταν βιολογική γεωργία προς τις 31/12/2020 (Δράση 11.2).

Επιλεξιμότητα παραγωγών

Δικαιούχοι του μέτρου μπορούν να κριθούν φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή ομάδες φυσικών ή νομικών προσώπων, τα οποία είναι ενεργοί γεωργοί.

Δεν δύναται να κριθούν δικαιούχοι οι ακόλουθες κατηγορίες υποψηφίων:

    • όσοι έχουν ενταχθεί στο καθεστώς της πρόωρης συνταξιοδότησης ή οι σύζυγοι αυτών.

    • οι διάδοχοι πρόωρης συνταξιοδότησης για τους οποίους έχει εκδοθεί απόφαση αποκλεισμού από τη λήψη οποιασδήποτε ενίσχυσης στον αγροτικό τομέα για δέκα έτη.

    • όσοι έχουν αποβληθεί από γεωργοπεριβαλλοντικό μέτρο ή δράση σε προηγούμενη Προγραμματική Περίοδο, λόγω υποβολής εκ προθέσεως ανακριβών στοιχείων και δεν έχει παρέλθει χρονικό διάστημα δύο ημερολογιακών ετών από την αποβολή.

Επιλέξιμες καλλιέργειες

    • Αροτραίες (αραβόσιτος κτηνοτροφικός, αραβόσιτος εδώδιμος, χειμερινά σιτηρά, μηδική, τριφύλλι, άλλα κτηνοτροφικά ψυχανθή).

    • Μόνιμες καλλιέργειες. Συγκεκριμένα ελιές, αμπέλια (οινοποιήσιμα, επιτραπέζια, σταφίδα) και ακρόδρυα (αμύγδαλα, κάστανα, καρύδια, φουντούκια, φιστικιές, χαρουπιές).

    • Όσπρια (ρεβύθια, φακές, φασόλια, λαθούρι, κουκιά).

    • Φυλλώδη λαχανικά (μαρούλι, σπανάκι, σέλινο, μαϊντανός), σταυρανθή (λάχανο, μπρόκολο, κουνουπίδι, ραδίκι, λάχανο Βρυξελλών, ρεπάνι, ρόκα, ), βολβώδη (κρεμμύδι, πράσο, σκόρδο, σχοινόπρασο), καρότο και πατάτα.

Δεν είναι επιλέξιμες οι καλλιέργειες τα προϊόντα των οποίων χρησιμοποιούνται για ενεργειακούς σκοπούς, καθώς και οι υδροπονικές καλλιέργειες.

Όσον αφορά την καλλιεργητική ομάδα «Ελαιοκομία», η ελάχιστη πυκνότητα φύτευσης των υπό ένταξη ελαιοτεμαχίων ανέρχεται σε 8 ελαιόδεντρα/στρέμμα, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι πρόκειται για συστηματικό ελαιώνα. 

Το ελάχιστο μέγεθος των υπό ένταξη αγροτεμαχίου που έχουν δηλωθεί στην ΕΑΕ του 2018 του υποψηφίου να ανέρχεται σε 1 στρέμμα, το οποίο πρέπει να διατηρείται σταθερό καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου δέσμευσης.

Το ελάχιστο μέγεθος της υπό ένταξη εκμετάλλευσης ανέρχεται σε 3 στρέμματα για τις μόνιμες καλλιέργειες, σε 2 στρέμματα για τις αροτραίες καλλιέργειες και σε 3 στρέμματα για τις εκμεταλλεύσεις που απαρτίζονται από μόνιμες και αροτραίες καλλιέργειες.

Εκταμίευση ενίσχυσης

Για τη λήψη της κατ’ έτος ενίσχυσης του Μέτρου, οι δικαιούχοι υποβάλλουν ΕΑΕ μέχρι την 15η Μαΐου κάθε έτους εφαρμογής, ή όπως προβλέπεται σε σχετική εγκύκλιο του ΟΠΕΚΕΠΕ, η οποία αποτελεί και αίτηση πληρωμής στο πλαίσιο των δράσεων της παρούσας. Τον Νοέμβριο ή Δεκέμβριο του ίδιου έτους πληρώνεται μία προκαταβολή και τον Ιούνιο του επόμενου έτους πληρώνεται το υπόλοιπο ποσό (εκκαθάριση).

Δεσμεύσεις

Οι δεσμεύσεις για τους δικαιούχους ξεκινούν από την ημερομηνία έκδοσης της Απόφασης Ένταξης Πράξεων του Μέτρου 11 που τους περιλαμβάνει και για όσο διαρκεί η Δράση στην οποία εντάσσονται.

    1) Οι δικαιούχοι οφείλουν να τηρούν, κατ’ έτος και καθ’ όλη τη διάρκεια των δεσμεύσεών τους, τη γραμμή βάσης της δράσης.

    2) Οι δικαιούχοι οφείλουν, κατ’ έτος, να καλύπτονται από νόμιμη σύμβαση με σύμβουλο, ο οποίος υπάγεται στον κλάδο ΠΕ Γεωπόνων ή ΤΕ Τεχνολόγων Γεωπονίας. Η εν λόγω σύμβαση, θα πρέπει να συναφθεί και κατατεθεί στις αρμόδιες περιφερειακές υπηρεσίες του ΟΠΕΚΕΠΕ μέσω του ΠΣ εντός τριών (3) μηνών από την απόφαση Ένταξης κάθε δικαιούχου, συνοδευόμενη από την Έναρξη Επιτηδεύματος / Εργασιών του συμβούλου. 

    3) Οι δικαιούχοι δεσμεύονται:

        3.a) Να διατηρούν σταθερό το μέγεθος της έκτασης των αγροτεμαχίων με τα οποία εντάχθηκαν στο μέτρο, πλην των περιπτώσεων ανωτέρας βίας – εξαιρετικών περιστάσεων.

        3.b) Να τηρούν τις απαιτήσεις της βιολογικής γεωργίας, σύμφωνα με τον Καν. (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου, τον Καν. (ΕΚ) αριθ. 889/2008 της Επιτροπής, και τις εθνικές διατάξεις που εκδίδονται για την εκτέλεση εφαρμογής αυτών, όπως έχουν τροποποιηθεί και ισχύουν, με την προϋπόθεση της τήρησης της λοιπής εθνικής και ενωσιακής νομοθεσίας για τις αντίστοιχες συμβατικές καλλιέργειες, καθ’ όλη τη διάρκεια της δέσμευσης.

        3.c) Να υποβάλλουν κατ’ έτος αίτηση πληρωμής.

        3.d) Να υποβάλλουν ηλεκτρονικά κατ ́ έτος μέσω του ΠΣ, τα παραστατικά συμμόρφωσης των ειδικών διατάξεων, εντός χρονικού διαστήματος που θα ορίζεται με σχετική εγκύκλιο του ΟΠΕΚΕΠΕ.

        3.e) Να δέχονται και να διευκολύνουν όλους τους προβλεπόμενους ελέγχους από τα αρμόδια εθνικά και ενωσιακά ελεγκτικά όργανα.

        3.f) Να τηρούν υποχρεωτικά φάκελο δικαιούχου ο οποίος θα πρέπει να είναι διαθέσιμος στις ελεγκτικές αρχές σε κάθε σχετικό αίτημα. Ο φάκελος δικαιούχου περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον τα εξής:

i) Υπογεγραμμένη αίτηση στήριξη, όπως υποβλήθηκε οριστικά στο ΠΣ.

ii) Απόφαση Ένταξης Πράξεων στην οποία να συμπεριλαμβάνεται ο δικαιούχος  και τυχόν τροποποιήσεις αυτής.

Iii) Σύμβαση με Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων (ΟΕ&Π).

iv) Αντίγραφα των ετήσιων αιτήσεων πληρωμής.

v) Μητρώο Εισροών και Εκροών (ΜΕΕ)

vi) Ημερολόγιο εργασιών (ΗΕ), το οποίο περιλαμβάνει ημερολόγιο εργασιών  και νόμιμα παραστατικά αγοράς (κυρίως για σπόρους, λιπάσματα, ζωοτροφές) και πώλησης προϊόντων, και στις περιπτώσεις που ο γεωργός χρησιμοποιεί  κοπριά και εφόσον δεν υπάρχει δυνατότητα έκδοσης τιμολογίων, υπεύθυνη δήλωση στην οποία αναγράφονται η ακριβής ποσότητα κοπριάς και η προέλευση αυτής.

Vii) Τυχόν άλλα παραστατικά που αφορούν στο Μέτρο (π.χ. εδαφολογικές αναλύσεις, σύμβαση με σύμβουλο κ.α.).

Ο φάκελος δικαιούχου φυλάσσεται για τρία (3) επιπλέον έτη μετά την ολοκλήρωση των δεσμεύσεων.

Εφόσον έχουν ενταχθεί στη Δράση 11.1.1, να καταρτιστούν στις βιολογικές καλλιεργητικές πρακτικές και μεθόδους μέσω του Μέτρου 1 «Δράσεις μετάδοσης γνώσεων και ενημέρωσης» του ΠΑΑ 2014-2020, κατά τη διάρκεια της τριετούς δέσμευσης. Η δέσμευση αυτή δεν ισχύει στις εξής περιπτώσεις όπου:

i. ο δικαιούχος συμμετέχει και στο υπομέτρο 11.2 (Δράση 11.2.1 ή 11.2.2) ή

ii. ο δικαιούχος είναι κάτοχος πτυχίου ΑΕΙ ή ΑΤΕΙ σχολών Γεωτεχνικής κατεύθυνσης.

Οι δικαιούχοι της Δράσης 11.1.1, υποχρεούνται να συνάψουν σύμβαση με ΟΕ&Π εντός χρονικού διαστήματος δέκα πέντε (15) εργάσιμων ημερών από την ημερομηνία δημοσιοποίησης της απόφασης ένταξης.

Βιολογική καλλιέργεια. Αξίζει;

Με την Πράσινη Επανάσταση η αγροτική παραγωγή αυξήθηκε σημαντικά συμβάλλοντας σημαντικά στην αντιμετώπιση της πείνας και της διατροφικής ανασφάλειας. Η εντατικοποίηση της γεωργίας με χρήση βαρέων μηχανημάτων, χημικών λιπασμάτων και συνθετικών φυτοπροστατευτικών και ζιζανιοκτόνων και κυρίως η ανεξέλεγκτη χρήση αυτών οδήγησε σε σημαντική επιβάρυνση του περιβάλλοντος και της ασφάλειας των.

Ως απάντηση αναπτύχθηκαν στη δεκαετία του 70 και του 80 εναλλακτικά συστήματα γεωργίας, όπως η βιοδυναμική γεωργία, η περμακουλτούρα και η βιολογική γεωργία. Η βιολογική γεωργία είναι το πιο δεδομένο φιλικό στο περιβάλλον σύστημα καλλιέργειας. Ναι μεν στόχος της βιολογικής γεωργίας είναι η προστασία του περιβάλλοντος, ωστόσο λόγω της σημαντικά μειωμένης χρήσης συνθετικών φυτοπροστατευτικών θεωρούνται και ασφαλέστερα, καθώς κατά κανόνα έχουν μηδενικά υπολείμματα φυτοφαρμάκων. Επίσης ο τρόπος καλλιέργειας, κατά κανόνα με χρήση μειωμένων εισροών σε σχέση με τη συμβατική γεωργία, συμβάλλει στην παραγωγή γευστικότερων, πιο αρωματικών προϊόντων, αν και σχετικές μελέτες δεν δείχνουν να υπάρχει πάντα διαφορά σε σχέση με τα συμβατικά σε αυτό τον τομέα.

Τα παραπάνω έχουν οδηγήσει σε σημαντική αύξηση τη ζήτηση βιολογικών προϊόντων και κατά συνέπεια επέκταση των βιολογικών καλλιεργειών και βελτίωση των βιολογικών καλλιεργητικών τεχνικών. Σήμερα η βιολογική γεωργία έχει πολλές περισσότερες λύσεις σε σχέση με τα πρώτα χρόνια της και σε πολλές περιπτώσεις είναι δυνατή διατήρηση του ίδιου επιπέδου παραγωγής με τη συμβατική καλλιέργεια.

Υπάρχουν φυσικά καλλιέργειες στις οποίες η μετάβαση στη βιολογική γεωργία είναι δύσκολη. Για παράδειγμα στα επιτραπέζια σταφύλια η απαγόρευση χρήση φυτοορμωνών στη βιολογική γεωργία δυσκολεύει την μεγέθυνση της ρώγας των σταφυλιών. Σε καλλιέργειες όπως τα κεράσια και τα ροδάκινα που στη διάρκεια της άνοιξης ο συνδυασμός των ανοιξιάτικων θερμοκρασιών και της υγρασίας από τις τακτικές ανοιξιάτικες βροχές στις περιοχές όπου κατά κανόνα ευδοκιμούν οι καλλιέργειες αυτές καθιστούν δύσκολη την προστασία των καλλιεργειών αυτών από ασθένειες λόγω των περιορισμένων επιλογών που έχουν οι βιοκαλλιεργητές σε αυτόν τον τομέα. Στη βιολογική γεωργία επίσης δεν είναι δυνατή η καλλιέργεια εκτός εδάφους, ακόμα και αν πρόκειται για καλλιέργεια σε φυσικά υποστρώματα ή άνευ υποστρώματος, συνεπώς είναι αδύνατη η υδροπονική καλλιέργεια.

Από την άλλη υπάρχουν καλλιέργειες που προσαρμόζονται άριστα στη βιολογική γεωργία και μάλιστα δίχως μείωση της παραγωγικότητας. Η ελιά, τα αμπέλια με οινοποιήσιμες ποικιλίες, τα φραγκόσυκα, κτηνοτροφικά ψυχανθή όπως η μηδική και το τριφύλλι και πολλά αρωματικά φυτά είναι τέτοιες περιπτώσεις. Υπάρχουν επίσης καλλιέργειες όπου εκτός του ότι είναι εύκολο να καλλιεργηθούν σύμφωνα με τις απαιτήσεις της βιολογικής γεωργίας, είναι απαίτηση από πλευράς αγοραστών η βιολογική καλλιέργεια, όπως η αλόη.

Στην ελιά ο κύριος εχθρός είναι ο δάκος. Για το δάκο υπάρχουν αρκετές λύσεις, οι οποίες μάλιστα υπερτερούν σε αποτελεσματικότητα έναντι των συνηθισμένων ψεκασμών καλύψεων με συμβατικά φυτοπροστατικά. Μια επιλογή που έχουν οι αγρότες είναι η κάλυψη με καολίνη. Η επιλογή αυτή μία ή δύο επεμβάσεις (η δεύτερη με μειωμένη δοσολογία) και εκτός της προστασίας από το δάκο βοηθάει τα ελαιόδεντρα να ανταπεξέλθουν στην έλλειψη νερού. Είναι λοιπόν μία επιλογή που συνιστάται σε ξηρικούς ή ελλειμματικά αρδευόμενους ελαιώνες. Δεύτερη επιλογή είναι η πραγματοποίηση δολωματικών ψεκασμών, συνήθως παράλληλα με τα συνεργεία δακοκτονίας, με spinosad, ένα φυσικό εντομοκτόνο. Τρίτη επιλογή είναι η ανάρτηση δακοπαγίδων με πυκνότητα 10 ανά στρέμμα. Οι παγίδες αναρτώνται όταν ο καρπός γίνεται δεκτικός στο τσίμπημα του δάκου και παραμένουν στα ελαιόδεντρα μέχρι το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου δίχως να απαιτείται από τον καλλιεργητή να κάνει κάποια εργασία συντήρησης ή αντικατάστασης. Μειονέκτημα της λύσης αυτής είναι ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί υψηλούς πληθυσμούς, για αυτό και είναι απαραίτητη η παρακολούθηση των πληθυσμών του δάκου ώστε αν ο πληθυσμός ανέβει σε υψηλά επίπεδα να γίνει συμπληρωματική επέμβαση με κάποιο φυτοπροσταστευτικό εγκεκριμένο στη βιολογική γεωργία. Τέταρτη επιλογή είναι η χρήση του εντομοπαθογόνου μύκητα Beauveria basiana. Μειονέκτημα του ότι ως μύκητας χρειάζεται υψηλή υγρασία για να έχει αποτελεσματική δράση, συνεπώς η εφαρμογή του θα πρέπει να γίνει αργά το απόγευμα κοντά στη δύση του Ηλίου με χαμηλές θερμοκρασίες και καλό “λούσιμο” των δέντρων. Τέλος καλλιεργητικές πρακτικές όπως η ελλειμματική άρδευση και το καλό καθάρισμα του εσωτερικού της κόμης των ελαιόδεντρων βοηθάνε στη μείωση των προσβολών. Ο πυρηνοτρίτης, ένας άλλος εχθρός της ελιάς, μπορεί να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά με εφαρμογή βάκιλλου της Θουρηγίας κατά την άνθιση.

Σε άλλες περιοχές οι καλλιεργητές έχουν να αντιμετωπίσουν το κυκλοκώνιο, το γλοιοσπόριο, την καπνιά, τις λειχήνες ή την καρκίνωση της ελιάς. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ο χαλκός αποτελεί άκρως αποτελεσματική επιλογή, αρκεί να εφαρμοστεί στο σωστό χρόνο, όπως και κάθε άλλο φυτοπροστατευτικό.

Στη βιολογική γεωργία απαγορεύεται η χρήση χημικών λιπασμάτων. Επιτρέπεται η χρήση λιπασμάτων που προέρχονται είτε από φυσικά ορυκτά, κοπριά, γκουανό, ζωϊκά υποπροϊόντα (π.χ. οστεάλευρα), κομπόστες, εκχυλίσματα φυτών υπό την προϋπόθεση ότι δεν προέρχονται από εντατική κτηνοτροφία και δεν έχουν χρησιμοποιηθεί χημικές μέθοδοι επεξεργασίας. Μόνη εξαίρεση είναι η χρήση ιχνοστοιχείων τα οποία μπορούν να δοθούν και από χημικά λιπάσματα.